معرفی کتاب

روابط ایران و ژاپن به عنوان دو کشور مهم و تأثیرگذار قاره ی آسیا، دارای سابقه ی طولانی تعاملات با محوریت موضوعات فرهنگی و البته اقتصادی بوده و روایت های مختلفی نیز از ورود و حضور اتباع دو کشور در دوره های متعدد نقل گردیده که البته این دوره ی طولانی و تاریخی همواره دوستانه و صمیمانه نیز بوده است.

شاید بتوان روابط و آشنایی متقابل دو کشور ایران و ژاپن را به شکل کلی به سه مرحله تقسیم کرد:

نخست از دوران باستان تا شروع سده ی هفدهم که در این دوره علی رغم تماس هایی در کشور سوم یعنی چین و شبه جزیره ی کره تقریبا دو کشور هیچ شناختی از همدیگر نداشتند. البته در این دوران اقلام و صنایع ایرانی یا متأثر از فرهنگ ایرانی از طریق جاده ی ابریشم به ژاپن رسیدند و در برخی منابع تاریخی ژاپن به آمدن خارجیانی به این کشور اشاره می شود که احتمال ایرانی یا از اقوام ایرانی تبار به خصوص سغدی بودن آنان داده می شود. از طرف دیگر هم در منابع تاریخی اسلام و ایران هم نام هایی برای جزیره هایی آن سوی چین یا در بحر محیط ذکر شده است که احتمال داده می شود، اشاره به ژاپن داشته باشد.

دومین مرحله از سده ی هفدهم تا نیمه ی دوم سده ی نوزدهم است که با قاطعیت می توان گفت، در این دوره ایرانیانی به ژاپن رفتند و در چند نوشته، اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره ی ژاپن بیان شده است و در این دوره احتمالا کالاهایی تجاری از ژاپن به ایران آورده می شد.

سومین مرحله، از نیمه ی دوم سده ی نوزدهم تا زمان حاضر است که در شروع این مرحله برای نخستین بار ایرانیان به ژاپن رفتند که وقایع سفر خود را نوشتند و در مقابل ژاپنی هایی هم به ایران آمدند. در ادامه آثاری درباره ی دو کشور در کشور مقابل نوشته یا ترجمه شد و به تدریج این شناخت کامل و کامل تر گردید.

در درون مرحله ی سوم و تقریبا از شروع سده ی بیستم است که ژاپن به محور علاقه مندی و توجه ویژه ی برای ایرانیان بدل می شود، نمونه ای که توانست علی رغم آسیایی بودن، فاصله و عقب ماندگی خود با غرب را جبران کند و در ردیف کشورهای صنعتی جهان قرار گیرد. این سرمشق بودن بعد از پیروزی ژاپن در جنگ با روس و نیز موفقیت ژاپن در بازسازی کشور بعد از جنگ جهانی دوم و تبدیل شدن به اقتصاد دوم جهان، باز هم برجسته تر شد. وقایعی مانند عزیمت کارگران ایرانی به ژاپن بعد از جنگ ایران و عراق، تب مجموعه های تلویزیونی ژاپنی در ایران، کالاهای با کیفیت ژاپنی و ... بعدها به عواملی مؤثر در توجه ایرانیان به ژاپن و شناخت این کشور بدل شدند.

از سوی دیگر، جایگاه ایران به عنوان یکی از بزرگ ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز و از جمله مهم ترین تولید کنندگان آن و موقعیت منحصر به فرد و تاریخ، فرهنگ و تمدن کهن آن باعث جلب توجه ژاپنی ها به ایران شد. بعد از انقلاب آثار سینمای ایران هم توانستند جایگاه خود را در بین تماشاگران ژاپنی پیدا کنندو خود یکی دیگر از عوامل آشنایی ژاپنی ها با ایران شود.

بنابراین دو کشور تقریبا در سده ی بیستم، جزء سال های پایانی جنگ جهانی دوم که ایران تحت فشار متفقین مجبور به اقداماتی گردید، همیشه روابط حسنه و همراه با احترام با هم داشتند. و اما باید از نگاهی دیگر هم به موضوع روابط دو کشور توجه کرد و آن این که ایران و ژاپن در دو پایانه ی غرب و شرق آسیا نقش و تأثیرگذاری فراوانی را داشته و دارند و این مهم در روابط دو کشور نیز متجلی بوده و شاهد هستیم که در آستانه ی نودمین سال روابط رسمی دو کشور به پشتوانه و قدمت دهه ها روابط فرهنگی، ارتباطات و تعاملات صمیمانه ای برقرار بوده است و این نقش برای دو کشور می تواند در ارتقای فعالیت ها و ارتباطات در همه ی زمینه ها مؤثر واقع گردد.

کتاب حاضر بنا دارد پژوهشگران، دانش آموختگان مطالعات ژاپن و حتی سیاستمداران با هر نحله ی فکری - فلسفی را با آنچه تاکنون درباره شناخت ژاپن در ایران انجام شده، آشنا سازد و آن ها را در زمینه انتخاب مسیری بهتر برای پژوهشی مثمر ثمرتر درباره ژاپن به عنوان پژوهش های کشوری و الگویی برای این سرزمین یاری دهد.

عناوین اصلی:

ژاپن شناسی در ایران از دوران باستان تا پایان سده های میانه (تا حدود سال 1500 میلادی)

دوران معاصر اولیه (صفویان، افشاریان، زندیان و دوره قاجار)

شناخت ژاپن در ایران تا پایان دوره ناصرالدین شاه

جنبش مشروطه ایران و ژاپن

دوره پهلوی (آغاز روابط رسمی ایران - ژاپن)

دوره پهلوی اول (1320-1305)

دوره پهلوی دوم (شهریور 1320 تا بهمن 1357)

دوران جمهوری اسلامی ایران