معرفی کتاب

گیلان یکی از استان‌های کهن ایران و سرشار از آثار باستانی است. به دلیل غنای فرهنگی و تاریخی و پراکندگی آثار باستانی گیلان که بیشتر در مناطق ییلاقی و کوهستانی قرار دارد و با وجود همه فعالیت‌ها و بررسی‌های انجم شده، هنوز بسیاری از نقاط و زوایای آن ناشناخته مانده است. آثار متعدد باستانی در کمرکش کوه‌های سر به فلک کشیده و در شیب دره‌ها و سطوح ناهموار که بیشترشان در دیم‌زارها و مزارع روستایی هستند، محافظ و حریمی ندارند.

اکثر این آثار که محوطه‌ها و گورستان‌های باستانی هستند، به ظاهر شکل و چهره یک اثر را ندارند اما این گورستان‌ها که در گذشته از راه کاوش‌های غیر مجاز و پنهانی تخریب و غارت شده‌اند، هنوز هزاران نکته و راز ناگفته با خود دارند و شواهدی گویا از زندگی ساکنان این سرزمین در ادوار باستانی‌اند.

بررسی، شناسایی و محافظ کامل از آثار باقی‌مانده ادوار باستانی گیلان با توجه به ابهامات و نکات تاریکی که در باستان‌شناسی گیلان موجود است، ضرورت تام دارد. بسیاری از مسائل مربوط به فرهنگ‌های باستانی منطقه، منشاء و خاستگاه آنها، چرایی فقدان آثار پیش از هزاره دوم در گیلان و علل به دست نیامدن آثار معماری ادوار باستانی و بالاخره اینکه آیا گیلان در دوره پیش از تاریخ در قلمرو یک فرهنگ واحده بوده یا خرده‌فرهنگ‌ها و وجوه اشتراک و افتراق آنها، همه و همه به کمک یافته‌ها و داده‌های باستان شناسی حل شدنی هستند و شواهد آنها را باید در دل گورستان‌ها، محوطه‌ها و تپه‌ها جستجو کرد.

در این کتاب سعی شده در حد امکان به مسائل باستان‌شناسی گیلان بر اساس آخرین دستاوردهای پژوهشی و یافته‌های علمی و آثار تاریخی بسیار مهم که تا سال 1393 بررسی شده‌اند، پرداخته شود.

پژوهش حاضر در 6 فصل تهیه و تنظیم شده است:

فصل اول درباره جغرافیای طبیعی، تاریخی و باستانی استان گیلان است.

در فصل دوم به سابقه کاوش‌های باستان‌شناسی قبل و بعد از انقلاب اسلامی و دشواری‌های علم باستان‌شناسی و حفاری غیرقانونی پرداخته شده است.

در فصل سوم از نقش عوامل جغرافیایی در شکل‌گیری استقرارها بحث شده است.

در فصل چهارم از پیشینه معماری گیلان از دیدگاه باستان‌شناسی، تزئینات معماری بناهای تاریخی گیلان و آسیب‌شناسی معماری گیلان سخن رفته است.

فصل پنجم درباره باستان شناسی شانزده شهرستان استان گیلان است.

در فصل ششم، نتیجه گیری به همراه تصاویر و نقشه‌ها آمده است.

فهرست مطالب

یادداشت دکتر منوچهر ستوده

سرآغاز

جغرافیای طبیعی گیلان

معماری گیلان از دیدگاه باستان‌شناسی

باستان‌شناسی آستارا

باستان‌شناسی آستانه اشرفیه

باستان‌شناسی املش

باستان‌شناسی شهرستان انزلی

باستان‌شناسی تالش

باستان‌شناسی رشت

باستان‌شناسی رضوان‌شهر

باستان‌شناسی رودبار

باستان‌شناسی رودسر

باستان‌شناسی سیاهکل

باستان‌شناسی شفت

باستان‌شناسی صومعه‌سرا

باستان‌شناسی شهرستان فومن

باستان‌شناسی لاهیجان

باستان‌شناسی لنگرود

باستان‌شناسی ماسال

نتیجه‌گیری

واژه‌نامه

تصاویر

فهرست‌ها