معرفی کتاب

جریان بازار طی چهار دهه روند نزولی خود را آغاز کرد. این جریان در دهه 50 منتقد جدی حکومت بود، در ابتدای دهه 60 خود را به دولت متصل کرد و سپس منتقد آن شد، در دهه 70 سعی کرد باز هم وارد حاکمیت شود. در دهه 80 به دلیل رفتارهای تندروانه حاکم بر نظام سیاسی تا حدودی به حاشیه رفت و در دهه 90 به دلیل تغییر نسل عملا از فضای اقتصادی کشور دور شد.

افسانه بازار در ایران به لطف داستان‌هایی از نفوذ بازاریان چندین دهه سرپا بود، ولی ناگهان از دل دستگاه سخت‌گیر تکنوکراسی ایران ایده‌هایی بیرون آمد که بازار را از محتوا خالی کرد و بازاریان را به حاشیه راند. مدتی بعد در برهوت سرمایه‌داری ایران دو گروه دیگر جای بازار نشستند: سرمایه داران وابسته به جریان مسکن و ملک و سرمایه‌داران وابسته به دولت و قدرت. هیچ کدام از این دو گروه نه اصالت و نه تشرع نسل قبلی را نداشتند.

بازاریان در روزهای پس از انقلاب بی قید و بند تا توانستند، نسل سرمایه‌داران صنعتی ایران را تارانداند و خود برای مدتی کوتاه بر اریکه قدرت نشستند. همان‌ها در دهه بعدی توسط دولت پس زده شدند.

بازاریان، قافیه را به سرمایه‌داران دولتی ـ حکومتی و دیدگاه دولتی ـ چپ حاکم بر کشور باخت. البته که در دهه نود باز هم جریانی تازه نفس در اقتصاد ایران ظهور کرد. جوانانی متولد دهه هفتاد بی توجه به قیدهای دست و پاگیر و نگرانی‌های سیاسی نه از دل حجره‌ها، شرکت‌ها و دفاتر اقتصادی بلکه از پشت کیبوردهای کامپیوترها بیرون آمدند و بی سر و صدا و حاشیه نسخه هر دو گروه را پیچیدند. سرمایه‌داران معاصر ایران جوانان استارت‌آپی شدند که حاکمیت هم بر آنها تضمینی نداشت و قصدش مبارزه سیاسی با آنها نبود.

بررسی‌ها تأیید می‌کند که جریان بازار طی چهار دهه روند نزولی خود را آغاز کرد. این جریان در دهه پنجاه منتقد جدی حکومت بود، در ابتدای دهه شصت خود را به دولت متصل کرد و سپس منتقد آن شد، در دهه هفتاد سعی کرد باز هم وارد حاکمیت شود، در دهه هشتاد به دلیل رفتارهای تندروانه حاکم بر نظام سیاسی تا حدودی به حاشیه رفت و در دهه نود به دلیل تغییر نسل از فضای اقتصادی کشور دور شد.

در تمام این دوره‌های زمانی جریان بازار به عنوان یک رکن حاکمیت شناخته می‌شد، بخصوص این که نمایندگان این جریان نیز هیچ گاه سعی نکردند میان رفتارهای انتقادی خود و حاکمیت فاصله‌گذاری کنند. به همین سبب آنها در تمام طول چهار دهه گذشته بیش از آن که جریان سیاسی ـ اقتصادی را نمایندگی کنند، مدافع منافع خود بودند. در دهه نود این گروه با مکانیزم انتخابات از نهادهایی مانند اتاق بازرگانی هم خارج شدند و به این ترتیب حتی فعالان بخش خصوصی هم نشان دادند که اعتبار سابق را برای این گروه قائل نیستند.

در میانه دهه نود جرایان بازار دیگر نقش و حضوری در فضای سیاسی اقتصادی ایران ندارد. این گروه جایگاه خود را به نسل سوم سرمایه‌داران پس از انقلاب داده‌اند و تقریبا نفوذ کلامشان به کمترین حد ممکن رسیده است.

در همین دوره میان بدنه جریان بازار هم اختلاف دیدگاه پیش آمد.

فهرست مطالب

 پیشگفتار

مقدمه

فصل اول

ریشه‌ها

فصل دوم

فعالیت‌های نهادی

فصل سوم

قرض الحسنه‌ها

فصل چهارم

حضور انقلابی ـ سیاسی

فصل پنجم

کسب و کار در عصر انقلاب

فصل ششم

دولت سایه

فصل هفتم

بازار علیه بازار

فصل هشتم

داستان راست و چپ

فصل نهم

دوران اوج و فرود

ضمائم

گفت‌و گوها