معرفی کتاب

گرچه نزدیک به یک سده از نخستین کاوش های باستان شناختی در سیستان و بلوچستان گذشته، اما داده های باستان شناختی از این منطقه در مقایسه با سایر مناطق ایران و مناطق همجوار، همچنان بر پژوهش های چند دهه ی گذشته استوار است. این کتاب حاصل مطالعات میدانی و کتابخانه ای مؤلف آن درباره ی تاریخ بلوچستان و کاوش های پیوسته ی او در شهر سوخته ی سیستان است؛ تحقیقاتی که به پیش از دهه ی هفتاد و سال های پس از آن باز می گردد. این کتاب بازخوانی دو متن تاریخی درباره ی جغرافیا و تاریخ بلوچستان را نیز در بردارد.

مطالب در هشت گفتار به خوانندگان ارائه گردیده است:

گفتار نخست: جغرافیای بلوچستان در مرآت البلدان نوشته ی اعتمادالسلطنه و میرزا مهدی خان سرتیپ - این گفتار شامل دو پاره است؛ بخشی که اعتمادالسلطنه نگاشته و بخش دوم که گزارش میرزا مهدی خان سرتیپ قاینی را منعکس کرده است. این گزارش که به سفارش محمد اسماعیل خان نوری وکیل الملک، والی کرمان و بلوچستان در آن دوران تدوین شده، نخستین بار در روزنامه ی ایران اعتماد السلطنه به چاپ رسیده و بار دیگر در مرآت البلدان به طبع رسیده است. مرآت البلدان به معنای آینه ی شهرها که به مرآت بلدان ناصری نیز شناخته می شود، به تقلید از معجم البلدان حموی، فرهنگ جغرافیای ایران در دوره ی قاجار بوده است.

گفتار دوم: تاریخ بلوچستان در مرآت البلدان از زبان نئارک، نوشته و ترجمه ی اعتمادالسلطنه - این قسمت نیز از مرآت البلدان نقل شده و شامل ورایت آریان مورخ یونانی از سفر نئارک، دریاسالار اسکندر مقدونی است. نئارک به عنوان سرپرست ناوگان دریایی اسکندر و به دستور او در 326 پیش از میلاد به خلیج فارسی سفر می کند و گزارشی درباره ی ویژگی های سیاسی و اجتماعی و آبادی های آن در دوره ی هخامنشیان می نویسد. گزارش نئارک از نخستین اسناد دریانوردی در خلیج فارسی نیز به شمار می آید.

گفتار سوم: بلوچستان باستانی از آغاز تا اسلام

گفتار چهارم: کاوش در شهر سوخته

گفتار پنجم: جامعه ی شهر سوخته

گفتار ششم: توزیع آن در سیستان وبلوچستان

گفتار هفتم: تاریخ قوم کوچ در دوران اسلام

گفتار هشتم: یادداشتی کوتاه بر فراز و نشیب تیس

(گفتار سوم تا هشتم حاصل کار و تحقیق نویسنده در ده سال اخیر در زمینه ی باستان شناسی و تاریخ بلوچستان است)