تازی در تکاپوی تطور؛ دگردیسی زبان عربی در دوره های پسا اسلامی
خلاصه
کتاب پیش رو به سرگذشت زبان عربی فصیح از سده ی نخست هجری تا دوره ی معاصر و پیوند آن با زبان نوخاسته (مولّد) عربی و دیگر زبان های رایج در گستره ی جهان اسلام از جمله پارسی، چشم زد دارد و نشان می دهد که چگونه پیروان قانون «پاکسازی زبان عربی» که شیفته ی چهره ی کهن و نخستین این زبان بودند، در برابر هرگونه قاعده خلاف اصل و هر ساخت تازه، واکنش نشان داده اند.معرفی کتاب
ترجمه ی فارسی پیش رو، برگردانی است از کتاب «العربیة دراسات فی اللغة و اللهجات والأسالیب» نوشته ی خاورشناس آلمانی، یوهان فوک. عنوان اصلی این کتاب به آلمانی:
Arabia: Untersuchungenzurarabischensprach-undStilgeschichte است. ویلهلم یوهان فوک، زاده ی سال 1894 م در شهر فرانکفورت آلمان است و در سال 1974 در هاله از دنیا رفته است. وی از سال 1930 تا 1935 م استاد دانشگاه داکا بوده و از 1938 تا 1966م در دانشگاه هاله تدریس کرده است. فوک در سال 1948 م به عنوان عضو آکادمی علوم ساکسن در لایپزیک و در سال 1961م به عنوان عضو همکار با آکادمی زبان عربی در جیزه ی مصر برگزیده شده است. او همچنین جایزه ی ملی جمهوری دموکراتیک آلمان را به سال 1956 م دریافت کرده است. وی افزون بر کتاب حاضر، پژوهش هایی در زمینه ی تاریخ معاصر اسلام، تاریخ زبان و ادبیات عربی و ترجمه های قرآن به زبان های اروپایی نیز دارد. از مهم ترین تلاش های او می توان به تصحیح کتاب الفهرست ابن ندیم و تألیف کتاب باارزش تاریخ حرکة الاستشراق، در سرگذشت خاورشناسان اروپا اشاره کرد. کتاب پیش رو که با عنوان تازی در تکاپوی تطور، ترجمه شده است، به تاریخ زبان عربی فصیح و مولد، از آغاز پیدایی اسلام تا دوره ی معاصر می پردازد و از پیوندهای این زبان با دیگر زبان های رایج در جهان اسلام به ویژه در سده های میانه ی اسلامی از یک سو و ارتباط آن با گویش های عربی مناطق عرب زبان در سوی دیگر، سخن می گوید؛ افزون بر این، چالش میان هواداران اصل «پاکسازی زبان عربی» و طرفداران کاربرد زبان مولد را در حوزه ی شعر و ادبیات از آغاز دوره ی پسااسلامی تا دوره ی یورش مغول، آینگی می کند و مختصری از وضعیت زبان عربی از آن پس تا روزگار ما می آورد و نشان می دهد که چگونه در یک دوره به سلامت زبانی و رعایت قواعد آن مطابق شکل عربی فصیح یا بدوی کهن، اهمیت داده می شده و در دوره ای دیگر، لهجه های مولد محلی، نزد نویسندگان و سرایندگانش ارزش می یافته است.
به گفته ی ابراهیم عبدالرحمن محمد در مقدمه ی خود بر ترجمه ی عبدالحلیم نجار از این کتاب، نوشته ی پیش رو نخستین پژوهش علمی است که پیشرفت زبان عربی مولد را از آغاز پیدایی اسلام تا پایان سده ی سیزدهم هجری، زیر ذره بین قرار داده و تلاش کرده است همه ی دگرگونی هایی را که در اثر ارتباط زبان عربی با ملت های آمیخته با عرب به وجود آمده است، مانند سبک ها، قواعد، واژگان و دلالت آن ها، ثبت کند. به گفته ی احمدامین، اگرچه یوهان فوک در این کتاب، آخرین سخن را در موضوع پژوهش خود نگفته است، اما به یقین، نوشته ی او نخستین سخن جدی در این زمینه است و نیاز است که سخنانی دیگر، آن را گسترش داده و ابهاماتش را روشن سازد.
آری به راستی می توان این کتاب یوهان فوک را شاهکاری در زمینه ی پژوهش های زبانی عربی به شمار آورد و همین امر، کار را برای مترجم سخت و دشوار می کند. یوهان فوک به شمار زیادی از منابع کهن عربی اسلامی و پژوهش های خاورشناسان، به ویژه خاورشناسان آلمانی نگاه کرده و کمابیش در سرتاسر کتاب، با استناد به این منابع سخن گفته است؛ بنابراین مسئله ی درستی یا نادرستی بیشتر مطالب کتاب را باید بر دوش صاحبان منابعی که به آن ها ارجاع داده است، گذاشت. وی با ریزبینی و وسواس علمی زیاد، خیلی از نکته هایی را که بسیاری از خوانندگان، بی توجه از کنار آن می گذرند، از دل کتاب ها بیرون کشیده و با اشاره به برخی نکته هایی که پیش از این در کتابی دیگر نخوانده ایم، افق ها و دریچه هایی تازه برابر دیدگان شیفتگان حوزه های زبان عربی و پیوندهای لغوی در چند سده ی نخست اسلامی گشوده است.
مطالب در سیزده قسمت ارائه گردیده است:
پاره ی نخست: پیوندهای زبانی در دوره ی حکومت عربی (دوره ی اموی)
پاره ی دوم: زبان عربی حکومت و زبان مردم در آغاز دوره ی عباسی
پاره ی سوم: زبان عربی در عصر هارون الرشید
پاره ی چهارم: زبان عربی مولد
پاره ی پنجم: پیوندهای زبانی در دوره ی مأمون و باور رسمی اعتزال
پاره ی ششم: زبان عربی به عنوان زبان فصیح ادبی در نیمه ی دوم سده ی سوم هجری / نهم میلادی
پاره ی هفتم: زبان عربی ادب در سده ی چهارم هجری / دهم میلادی
پاره ی هشتم: زبان عربی و لهجه های بادیه نشینان در سده ی چهارم هجری / دهم میلادی
پاره ی نهم: زبان عربی فصیح و زبان مولّد در سده ی چهارم هجری / دهم میلادی
پاره ی دهم: کاربرد زبان عامیانه در سروده های سده ی چهارم هجری/ دهم میلادی
پاره ی یازدهم: توصیف مقدسی از پیوندهای زبانی در سرزمین های اسلامی آستانه ی سده ی چهارم هجری/ دهم میلادی
پاره ی دوازدهم: زبان عربی فصیح در دوره ی سلجوقی
پاره ی سیزدهم: نگاهی کوتاه به وضعیت زبان عربی از دوره ی مغول تاکنون
پربازدید ها بیشتر ...
دانشنامه ی هزاره (جلد اول)
زیر نظر شورای علمیدانشنامه یا دایرة المعارف، به کتابی گفته می شود که به ترتیب الفبایی یا موضوعی، درباره ی رشته یا رشته
نظری یافت نشد.