معرفی کتاب

عنوان لاتين _ ترکي آن چنين است:
Osmang Iran Siyasi Antlasmalari
نام مؤلف: Dr Remzi KILIC
مؤلف در دانشگاه نيگده دانشيار است و تز دکتراي او مناسبات ايران و عثماني در دوره سلطان سليمان قانوني (1520 ـ 1566) است.
کتاب حاضر اثري است که وي بعد از تز خود به عنوان اولين کتاب خود منتشر کرده است.
موضوع کتاب بررسي مناسبات سياسي ايران و عثماني در قرن هفدهم و هيجدهم است. وي تلاش کرده است تا بر اساس منابع عثماني وي در
يک طرح عمومي مهم ترين تحولات نظامي و سياسي ميان دو دولت را در اين دوره تشريح کند.
وي از اسناد آرشيوي، منشآت، دفاتر مهمه، از وقايع نامه هاي عثماني و نيز از تحقيقاتي که در اين زمينه تا بحال شده استفاه کرده است.
برخي از مهم ترين منابع وي عبارتند از کتاب سليمان نامه از قراچلبي زاده که نسخه آن در کتابخانه سليمانيه است.
منبع ديگر کتاب سليم نامه جلال زاده مصطفي که چاپ شده است.
منشآت فريدون بيک از ديگر منابع اوست که در قرن نوزدهم چاپ شده است.
کتاب کنه الاخبار از ديگر منابع مهم اوست که نويسنده گليبولولو مصطفي علي است که نسخه خطي آن در کتابخانه رشيد افندي موجود است.
روزنامه حيدر چلبي از ديگر منابع اوست که توسط انتشارات ترجمان چاپ شده است.
تاج التواريخ از خواجه سعد الدين افندي نيز از مصادر ديگر اوست که در سال 1280 قمري در استانبول چاپ شده است.
تاريخ پچوي تاريخ سلاک زاده تاريخ سهيلي و از همه مهم تر کتاب بيان منازل سفر عراقين است که توسط مؤسسه تاريخ ترک به زيباترين شکل چاپ شده است.
اين کتاب در پنج بخش تنظيم شده است:
پيش از شروع بخش اول در مقدمه از پيدايش صفويه سخن گفته و در دوره شاه اسماعيل و شاه طهماسب مناسبات ايران و عثماني را مورد بررسي قرار داده است.
بخش اول کتاب مناسبات ايران و عثماني از پيش از سلطنت طهماسب تا صلح آماسيه.
در اينجا از نامه سلطان سليمان قانوني به شاه اسماعيل ياد شده است که به او پيشنهاد صلح کرده و اين که مي توانند با اتحاد با يکديگر به فتوحات در اروپا بپردازند. اما با مرگ اسماعيل کار صلح به جايي نرسيد.
در دوره طهماسب اولين سفر سلطان سليمان به عراقين و طبعا ايران در سال 1533 است که تا سال 1535 به طور انجاميد.
دومين سفر سلطان سليمان به اين سمت اشغال تبريز در سال 1548 – 1549 است. موضع طهماسب جنگ و گريز بود و از مقابله رودررو پرهيز داشت. با رفتن عثماني ها صفويان به آناتولي حمله کرده و به آن مناطق آسيب مي زنند. طهماسب به هيچ روي اشتباه پدرش اسماعيل را که نبرد رودررو با يک سپاه منظم و مسلح کرد را نکرد و بيشتر پارتيزاني عمل کرده مناطق مختلف را مورد حمله قرار مي داد.
سفر سوم سلطان سليمان به نخجوان بود که در سال 1554 – 1555 بود. در اين مدت سليمان قانوني همچنان دولت صفوي را به رسميت نمي شناخت و براي همين حاضر به بستن معاهده نبودند. اما وقتي دريافتند که دولت صفوي استوار است پذيرفتند تا صلح کنند.

بخش دوم صلح آما سيه است. قدم هايي به سوي معاهده نخستين عنواني است که در اين بخش بحث شده است. عثماني ها به اجبار تن به صلح با دولت صفوي دادند و اين بعد از آني بود که موجوديت اين دولت را پذيرفتند. نخستين معاهده ميان دو دولت همان معاهده آماسيه است که در سال 1555 امضا شد.
نتايج اين اتفاق عنوان بعدي است که مورد بحث مؤلف قرار گرفته که مرور بر برخي از تحولات اين دوره است.

بخش سوم در باره تصرف گرجستان و شروان توسط دولت عثماني است. تصرف ايروان عنوان بعدي است. بازسازي جديد شهر قارص هم در همين مرحله مورد بحث قرار گرفته است. تلاش صفويان براي بازپس گيري گرجستان و شروان و معاهدات صلح منعقده شده در ادامه آمده است. سفر گرجستان سنان پاشا و کوشش هاي نافرجام صفويان براي صلح نيز در همين بخش مورد توجه قرار گرفته است. نبرد مشعله در سال 1583 و سفر عثمان پاشا به تبريز و نيز حوادثي که در شهرزور و بغداد رخ داده و در نهايت اتفاقيه 1590 استانبول آخرين بحث هاي اين بخش است.

بخش چهارم. اين بخش مربوط به دوران شاه عباس است که تلاش کرد با استفاده از قدرت هاي اروپايي در مقابل عثماني بايستد. بازسازي ارتش ايران يکي از کارهاي است که او با کمک برادران شرلي انجام داد. شاه عباس در اين زمينه از اين که مسيحيان بتوانند در ايران جاي پا پيدا کنند هيچ هراسي به خود راه نداد و برنامه هاي خود را دنبال کرد. در اين بخش مروري بر تلاش هاي شاه عباس براي استفاده از اروپايي ها شده است. شاه عباس با قدرت خود توانست تبريز و ايروان را بازپس گيرد. معاهده صلح جديد نصوح پاشا يا اتفاقيه دوم استانبول در سال 1612 و رويدادهاي بعدي در ادامه مورد بحث قرار گرفته است. اين نشان مي داد که عثماني دريافتند که نمي توانند هرچه مي خواهند با دولت صفوي بکنند.
عثماني ها که در سال 1590 قفقاز و آذربايجان را گرفته بودند بخش زيادي را از دست داده ومجبور شدند به صفويان بر گردانند. معاهده سراب در سال 1616 آخرين بحث بخش چهارم است.

بخش پنجم: محمدپاشا و مساله بغداد نخستين بحث اين بخش است. مباحث ديگر اين بخش عبارتند: آمدن خسرو پاشا به ايران در سال 1629 سفر سلطان مراد چهارم به ايروان در سال 1635 سفر مراد چهارم به بغداد در سال 1638 و در پايان معاهده قصر شيرين در سال 1639 آمده است. اين معاهده بعد از 140 سال نبرد ميان دو دولت منعقد گرديد. بر اساس اين معاهده منطقه قفقاز ميان دو دولت تقسيم گرديد.

در پايان کتاب چندين پيوست آمده است:
متن نامه احمد پاشا به ايران پيش از آماسيه و پاسخ شاه طهماسب به اين نامه.
متن معاهده استانبول
متن معاهده نصوح پاشا
متن معاهده قصر شيرين.
اين پيوست ها همه به ترکي عثماني است.