معرفی کتاب

نهج البلاغه در زمرۀ کتاب های حدیثی به شمار می رود، ولی با ساختاری ویژه و درون مایه و برون مایه ای متفاوت. این کتاب عظیم مجموعه ای از کلام علوی است؛ کلامی در اوج بلاغت و متنی ادبی در ستیغ فصاحت، که جلوه های بلاغت در آن موج می زند و نمودهای فصاحت در آن حیرت آور است و محتوای آن ، فراتر از کلام بشر و فرودتر از کلام خالق است.  

ابن ابی الحدید، ادیب و شاعر، از آن دست افرادی است که با التفات به دریای معانی و مفاهیم نهج البلاغه در برابر آن سر تعظیم فرود آورده، آنگاه در قامت بزرگ ترین و مشهورترین شارح این کتاب ارزشمند و ماندگار، مجذوب کلام امیر بیان شده و کتاب ارزشمند شرح نهج البلاغه را نگاشته است. روش فهم سخن امام علی علیه السلام توسط ابن ابی الحدید معتزلی در نوع خود و با توجه به زمانی که وی در آن می زیسته، قابل توجه است. کتاب پیش رو تلاشی است برای فهم روش تفسیری ابن ابی الحدید و می کوشد روش تعامل او با حدیث و روایت را دریابد و منابع او را برای تفسیر این گوهر مکتوب، اعتبارسنجی کند و لغزش های احتمالی شارح را بر اساس رجوع به منابع توضیح دهد. کتاب حاضر حاوی پنج بخش است:

بخش اول: کلیات، ابن ابی الحدید و شرح نهج البلاغه؛ در این بخش مباحثی چون گردآورنده های نهج البلاغه، شرح های نهج البلاغه، مروری بر زندگانی ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغۀ وی، ممیزات و ویژگی های منحصر به فرد شرح نهج البلاغۀ او نسبت به دیگر شرح ها و در پایان فقه الحدیث ارائه شده است.  

بخش دوم: روش فقه الحدیثی ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه. عناصر مهم به کار گرفته شده در شرح کلام امام (ع) و استخراج روش های شارح برای شرح کلام امام (ع)، از مطالب مطرح شده در این بخش است.

بخش سوم: در این بخش منابع ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه که شامل منابع روایی، حدیثی، تاریخی، لغوی، فلسفی، کلامی، عرفانی و دیگر منابع متفرقه است، مورد شناسایی قرار گرفته است.

بخش چهارم: اصول نقد حدیث در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید. این بخش شامل رویکرد نقدی و نقدگرایی ابن ابی الحدید، اجتهاد محوری شارح در برخورد با روایات، روش ها و ملاک های نقد حدیث از دیدگاه ابن ابی الحدید، موضع شارح در مورد روایات مختلف و تعامل وی با آن ها و نقد ابن ابی الحدید به شارحان پیش از خود می باشد.

بخش پنجم: آسیب شناسی فقه الحدیثی ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه. مطالب این فصل شامل: نقادی شارحان نهج البلاغه به ابن ابی الحدید، ارزیابی نقدها و دفاع از ابن ابی الحدید و نقد نویسنده به ابن ابی الحدید می باشد.